Na początku uroczystości głos zabrał dr Adam Sitarek, kierownik Centrum Badań Żydowskich – opowiedział o działalności Centrum, a także o genezie idei nadania Centrum imienia Filipa Friedmana. O historii Centrum i najważniejszych dokonaniach mówiła następnie dr Ewa Wiatr. Sylwetkę nowego patrona CBŻ przedstawiła dr Natalia Aleksiun-Mądrzak, a dziekan WFH UŁ prof. dr hab. Maciej Kokoszko poświęcił swe wystąpienie doskonale układającej się współpracy z CBŻ i temu, jak ważne jest ono dla wydziału. Następnie uroczyście odsłonięto tablicę Centrum Badań Żydowskich im. Filipa Friedmana.
Fotorelacja z uroczystości nadania Centrum badań Żydowskich imienia Filipa Friedmana
Filip Friedman (27 kwietnia 1901 – 7 lutego 1960)
Urodził się we Lwowie, we wschodniej Galicji. W latach 1920-1925 studiował historię na Uniwersytecie Wiedeńskim, jednocześnie prowadząc kursy o tematyce żydowskiej w tamtejszym Instytucie Hebrajskim (1920-1922). W 1922 r. uzyskał dyplom nauczyciela w instytucie pedagogicznym, a w 1925 r. stopień doktora filozofii. Przez krótki czas pełnił funkcję dyrektora szkoły Tarbut w Wołkowysku, później pracował jako nauczyciel języka hebrajskiego i historii w gimnazjum żydowskim w Koninie. W latach 1925-1939 był nauczycielem w żydowskim gimnazjum w Łodzi. Był wykładowcą na kursach YIVO dla studentów w Wilnie (1935-1936) i instruktorem żydowskiej historii naukowej w Instytucie Judaistycznym w Warszawie (1938-1939).
Lata II wojny światowej spędził w Polsce, a po wyzwoleniu, jesienią 1944 r., przebywał w Lublinie, gdzie (wraz z kilkoma kolegami historykami) założył Centralną Żydowską Komisję Historyczną. Od tego momentu poświęcił się pracy badawczej nad Holokaustem. Do 1946 r. był dyrektorem Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej, mieszczącej się wówczas w Łodzi i jednocześnie wykładowcą historii Żydów na Uniwersytecie Łódzkim (1945-1946).
W 1946 r. wyjechał z Polski i przez pewien czas pracował jako ekspert ds. żydowskich dla Międzynarodowego Trybunału dla Zbrodniarzy Wojennych w Norymberdze. W latach 1946-1948 był dyrektorem wydziału kultury i szkolnictwa Joint Distribution Committee w amerykańskiej strefie w Niemczech. W październiku 1948 r. przybył do Stanów Zjednoczonych i wkrótce został mianowany instruktorem historii Żydów na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku. W latach 1949-1954 był dyrektorem żydowskiego seminarium nauczycielskiego, a od 1954 r. aż do śmierci dyrektorem sekcji bibliograficznej w YIVO i Yad Vashem. Sekcja bibliograficzna była gigantycznym projektem stworzonym z inicjatywy Fridmana i na podstawie ogromnej kolekcji materiałów, które z pomocą swojej żony, dr Ady Eber-Fridman, gromadził przez lata. Opublikował też wiele prac, artykułów i recenzji w licznych czasopismach i zbiorach.
Prace badawcze Fridmana dotyczące II wojny światowej były początkowo związane z tematami z ogólnej historii Żydów, ale później skupił się na bardziej szczegółowych tematach, takich jak historia Żydów w Galicji, a ostatecznie skupił się na historii Żydów w Łodzi.
Po wojnie w centrum zainteresowań Fridmana pozostał wyłącznie temat Holokaustu. Do tej grupy prac badawczych należą przede wszystkim jego monografie zniszczonych gmin żydowskich (Białystok, Bełchatów i inne), prace o Auschwitz, getcie warszawskim i zagładzie Żydów polskich w latach 1939-1945. Redagował lub współtworzył kolektywy redakcyjne szeregu periodyków historycznych i antologii.
Centrum Badań Żydowskich UŁ im. Filipa Friedmana
Centrum Badań Żydowskich zostało powołane 1 lipca 2005 r. przy Instytucie Historii UŁ. Jego działalność dotyczy historii Żydów w Polsce i koncentruje się przede wszystkim na wieku XIX i XX, co jest podyktowane w dużej mierze specyfiką regionu łódzkiego. Szczególne miejsce w badaniach prowadzonych przez zespół Centrum zajmuje historia getta łódzkiego i niemieckiej okupacji w Łodzi i regionie łódzkim. Realizuje projekty badawcze i wydawnicze prowadzone we współpracy z ośrodkami naukowymi z kraju i zagranicą.
Do dotychczasowych osiągnięć Centrum zaliczyć należy opublikowanie pięciotomowego wydawnictwa źródłowego Kronika getta łódzkiego/Litzmannstadt Getto 1941-1944, Encyklopedii getta oraz szeregu monografii i artykułów naukowych. Sukcesywnie publikowane są kolejne źródła do dziejów łódzkiego getta.
Zgromadzone i opracowywane przez Centrum materiały, oparte przede wszystkim na archiwaliach z Archiwum Państwowego w Łodzi to również dokumentacja dotycząca stowarzyszeń żydowskich, przepisów dotyczących ludności żydowskiej, zagadnień do badania struktury społeczno-zawodowej, życia politycznego i gospodarczego.
Jednym z zasadniczych zadań Centrum Badań Żydowskich, oprócz prowadzonej przez cały czas własnej pracy badawczej, jest udostępnienie informacji o istniejących źródłach i ich treści poprzez wydawnictwa źródłowe i opracowania informacyjne.
Materiał: Centrum Badań Żydowskich, Wydział Filozoficzno-Historyczny UŁ
Redakcja: Centrum Komunikacji i PR UŁ
Zdjęcia: Mateusz Kowalski (Wydział Filozoficzno-Historyczny)